NS Jaarcijfers: Maximale inzet in financieel dramatisch jaar 2020

Marjan Rintel, president-directeur bij NS: “Ik wil een groot compliment maken aan onze collega’s die tijdens de pandemie in moeilijke omstandigheden reizigers zijn blijven vervoeren. In 2021 willen we er opnieuw voor de reiziger staan. We zijn dankbaar voor de beschikbaarheidsvergoeding die tot september 2021 van kracht is. Voor het in stand houden van de dienstregeling van dit jaar en de nieuwe dienstregeling in 2022 en daarna hebben we – gezien de lagere reizigersaantallen - nieuwe financiële afspraken nodig. Dit ondanks het besparingsprogramma van € 1,4 miljard dat NS in de periode tot en met 2024 doorvoert. Naast een beschikbaarheidsvergoeding voor het rijden van treinen in deze moeilijke periode, blijven op de lange termijn investeringen in het spoor nodig om Nederland bereikbaar te houden. Door de enorme woningbouwopgave zal de vraag naar openbaar vervoer op lange termijn uiteindelijk weer sterk toenemen."

Lage reizigersaantallen

De slechte financiële resultaten in 2020 zijn te verklaren door de lage reizigersaantallen vanwege de coronamaatregelen en een lagere reizigersprognose voor de komende jaren. Dat leidt tot een bijzondere waardevermindering van de Nederlandse hoofdrailnetconcessie van €1,6 miljard voor de verwachte verliezen tot en met 2024. Het Hoofdrailnet is tot die tijd zwaar verlieslatend. Komende jaren zijn de opbrengsten te laag om alle uitgaven te betalen en investeringen terug te verdienen. Door de coronapandemie kopen minder reizigers een kaartje, pauzeren reizigers hun abonnement en neemt de verkoop in de winkels op stations af. We verwachten dat we op zijn vroegst pas in 2025 terug zijn op het reizigersniveau van 2019. NS zet daarom stappen naar een kleinere organisatie in Nederland om weer financieel gezond te worden. Tot en met 2024 gaat NS €1,4 miljard besparen door een krimp van de organisatie met naar verwachting circa 2.300 banen en een reductie van het investeringsniveau met 30%. Daarbij is een nieuwe cao afgesproken met een werkgarantie tot 2025, waarbij NS voor de plannen inzet op natuurlijk verloop.

Prestaties in 2020

Door de lage reizigersaantallen zijn de prestaties van NS over 2020 moeilijk te vergelijken met 2019. In 2020 kwam 93,5% van onze reizigers op tijd (2019: 92,6%). De zitplaatskans in 2020 was 97,3% (2019: 94,9%). Dit is het hoogste sinds de metingen, maar we beseffen ons dat beide scores sterk beïnvloed zijn door de lage reizigersaantallen. De klanttevredenheid hebben we niet kunnen meten omdat het niet verantwoord was om dit onderzoek in coronatijd in de trein uit te voeren.

Hoge waardering voor stations

De afgelopen jaren heeft NS samen met ProRail het niveau van voorzieningen en diensten op stations in Nederland verbeterd. Ook spannen wij ons in om stations door te ontwikkelen tot een knooppunt waar meerdere vormen van vervoer samenkomen. De waardering voor stations is afgelopen jaar naar recordhoogte gestegen. Ruim 79% van de reizigers is positief en geeft zijn station een 7 of hoger (2019: 77%). De waardering voor stations stijgt al jaren. Door coronamaatregelen was het rustiger op stations en hebben we extra ingezet op de schoonmaak en onderhoud van stations. Dat heeft een positieve invloed op de reiservaring. Afgelopen jaar zijn er vier verbouwde stations opgeleverd: Driebergen-Zeist, Rotterdam Alexander, Zaandam en Den Haag Hollands Spoor. Vijftien andere stations zijn in verbouwing, waaronder Zwolle, Maastricht en Groningen. Ook hebben we samen met onze huurders en retailers stappen gezet om de gastvrijheid op stations te vergroten. Sinds oktober zijn alle stations rookvrij, afgelopen jaar is de aanbesteding gestart voor AED’s op alle stations en zijn we met een actieplan gestart om steeds meer (lokale) maatschappelijke initiatieven een plek op het station te geven.

Financiële prestaties

Financieel sluit NS 2020 af met een omzet van €6.601 miljoen. De opbrengsten komen uit vervoer per trein in Nederland, Verenigd Koninkrijk en Duitsland en uit exploitatie van stations in Nederland. Circa 30% van de opbrengsten (€2.037 miljoen) komt uit een vergoeding van de Nederlandse (€818 miljoen) en de Britse overheid (€1.195 miljoen) om treinen tijdens de pandemie te blijven rijden. NS realiseerde een negatief resultaat uit bedrijfsactiviteiten van –€111 miljoen van (2019: €287 miljoen positief). Inclusief bijzondere waardevermindering komt dit uit op –€2.443 miljoen. Het nettoverlies kwam afgelopen jaar uit op –€2.581 miljoen (2019: €215 miljoen winst).

Activiteiten in Nederland

In Nederland daalde de vervoersopbrengsten met 42% naar €1.539 miljoen (2019: €2.661 miljoen), doordat het aantal reizigerskilometers in 2020 met 55% gedaald is. Op verzoek van de overheid zijn wij vrijwel een volledige dienstregeling tijdens de pandemie blijven rijden. Ter compensatie hebben wij hiervoor een beschikbaarheidsvergoeding van €818 miljoen ontvangen. De opbrengsten van de exploitatie van stations zijn met 32% gedaald naar €376 miljoen (2019: €547), vooral veroorzaakt door lagere opbrengsten uit retailactiviteiten en de OV-fiets en een financiële tegemoetkoming aan onze huurders. Door de ingrijpende coronamaatregelen voor winkels en horeca heeft NS voor de stationsexploitatie een NOW-vergoeding van €24 miljoen ontvangen. NS realiseerde in Nederland een negatief resultaat uit bedrijfsactiviteiten van – €139 miljoen (2019: €232 miljoen positief), inclusief bijzondere waardevermindering bedroeg het resultaat uit bedrijfsactiviteiten – €1.701 miljoen.

Activiteiten in Verenigd Koninkrijk

In 2020 behaalde Abellio in het Verenigd Koninkrijk een omzet van €3.100 miljoen (2019: €2.919 miljoen). De exploitatie was winstgevend tot de uitbraak van de coronapandemie in maart 2020. De Britse regering heeft direct na de uitbraak van de pandemie het omzet- en kostenrisico overgenomen, waarbij vervoerders een managementvergoeding kunnen verdienen. Abellio heeft in 2020 een aanvullende vergoeding ontvangen van €1.525 miljoen om op verzoek van de Britse overheid tijdens de pandemie treinen te blijven rijden. De Britse overheid werkte al langer aan de overgang van het huidige concessiesysteem naar een managementcontractsysteem. Afgelopen jaar is, versneld door de coronapandemie, het beëindigingsproces van de huidige contracten in gang gezet. Hierbij zijn vervoerders als Abellio mogelijk een beëindigingsvergoeding verschuldigd aan de Britse overheid waarvan de hoogte later 2021 bekend wordt. De voorlopige uitkomst is voor NS niet acceptabel en wij verwachten dat de Britse overheid onze argumenten meeweegt bij het vaststellen van de definitieve beëindigingsvergoeding. De Britse overheid heeft wel een perspectief geboden voor de komende jaren waarbij het omzet- en kostenrisico bij de Britse overheid zal blijven, hoewel het nog niet duidelijk is tegen welke vergoeding en onder welke voorwaarden dit zal zijn. Op basis van de IFRS-grondslagen moet NS echter wel een bijzondere waardevermindering en voorziening mogelijke beeindigingsvergoedingen ter hoogte van €702 miljoen verantwoorden op basis van de positie die de Britse overheid heeft ingenomen voor de bepaling van de beëindigingsvergoeding. De eventueel verschuldigde vergoeding zal voor NS niet hoger uitvallen dan de openstaande garantstellingen ter waarde van €244 miljoen en valt daarmee binnen het risicokader zoals overeengekomen met het Ministerie van Financiën, de enige aandeelhouder van NS. Abellio realiseerde in het Verenigd Koninkrijk een resultaat uit bedrijfsactiviteiten van €87 miljoen (2019: €82 miljoen), inclusief voorzieningen en bijzondere waardeverminderingen komt dit uit op – €615 miljoen.

Activiteiten in Duitsland

In 2020 behaalde Abellio Duitsland een omzet van €744 miljoen (2019: €534 miljoen). De pandemie heeft geen directe invloed op opbrengsten van regionale vervoerders omdat in Duitsland het omzetrisico van gederfde inkomsten wordt gedragen door de opdrachtgevers, de OV-autoriteiten. Dat was ook al voor de coronacrisis zo. Abellio Duitsland heeft afgelopen jaren te maken gehad met gestegen loonkosten door een nieuwe cao voor rijdend personeel in een toch al krappe arbeidsmarkt en hoge boetes voor het niet nakomen van punctualiteitsafspraken, waar we als vervoerder weinig tot geen invloed op hebben. Om onze Duitse activiteiten te kunnen voortzetten, is het essentieel om overeenstemming te bereiken over een structurele wijziging van de compensatie- en boetemechanismen. We zijn daarover al enige tijd in gesprek met de verschillende lokale opdrachtgevers in Duitsland. Dit is een langdurig proces gebleken omdat afspraken veelal niet landelijk kunnen worden gemaakt. We verwachten nu op korte termijn tot definitieve overeenstemming te komen. Abellio Duitsland realiseerde een negatief resultaat uit bedrijfsactiviteiten van - € 43 miljoen van (2019: -€25 miljoen negatief), inclusief bijzondere waardeverminderingen komt dit uit op- €127 miljoen.

Liquiditeit en vooruitzicht financiering

NS heeft eind 2020 voor ca. €1,1 miljard aan geldmiddelen op de balans. Daarnaast heeft de groep voldoende extra financieringsmogelijkheden om de continuïteit voor de komende 12 maanden te garanderen.

Het netto verlies van €2.581 miljoen is ten laste gebracht van het eigen vermogen van NS wat ultimo 2020 €1.179 miljoen bedraagt (2019: €3.781 miljoen). De solvabiliteit van NS is daarmee gedaald van 40.0% ultimo 2019 naar 14.5% ultimo 2020.

Weer financieel gezond worden

NS houdt de komende jaren rekening met een neerwaarts bijgestelde reizigersprognose. Om weer een financieel gezonde organisatie te worden en het treinkaartje betaalbaar te houden moet er tot 2025 €1,4 miljard euro aan kosten en investeringen worden bespaard. Dat doen we door een kleinere en meer wendbare organisatie te worden. Tevens zetten we erop in om de reizigers terug te krijgen met een aantrekkelijk aanbod en gerichte campagnes. NS laat het maatschappelijk belang zwaar meewegen in de dienstregeling voor de reiziger. Om dit ook naar de toekomst waar te kunnen blijven maken zijn voor NS – naast de besparingen die NS zelf doorvoert - aanvullende financiële afspraken nodig.